Kur'ân'ın Erdemlileri

Maziyi yüceltme, bazı yaşam felsefelerini takdis etme, muayyen kişi ve kurumlara mensubiyet, dinsel görünümlü şeklî merasimler, dünya markası giysi ve araçları kullanma, ideolojik ve çıkar amaçlı etkili atılımlar, şöhret sağlama, Allah’a imana dayanmayan harcamalar...bütün bunlar ve benzerleri erdem kabul edilmekte, erdemliler de böylece belirlenmektedir.

Yüzeysel olup objektifliği ve evrenselliği olmadığı, kalıcı nitelik taşımadığı ve Allah’ın rızasını amaçlamadığı için İslâm bu yargıları kabul buyurmamakta, erdemlilik için Hak ve halk insanı olma gereğini duyurmaktadır. Kur’ânî ve Nebevî buyruklar da bu gerçeği vurgulamaktadır.

İbadetlerin dış formlarına şartlanmanın, şeklî dini merasimleri yüceltmenin bile erdemlilik olamayacağını açıklayan Bakara Sûresinin

177.âyetinde gerçek erdemler ve erdemliler şöylece açıklanmaktadır:

“Gerçek erdemlilik yüzünüzü doğu ve batıya çevirmeniz değildir. Ama gerçek erdem sahibi Allah’a, Âhiret Günü’ne, meleklere inanan, mal sevgisi içinde yaşarken akrabasına, yetimlere, ihtiyaç sahiplerine, yolculara, yardım isteyenlere ve insanları esaretten kurtarmaya harcayan; namazında devamlı ve dikkatli olan, zekatını veren kişidir ve gerçek erdem sahipleri söz verdiklerinde sözlerini tutan, felaket, zorluk ve sıkıntı anlarında sabredenlerdir. İşte onlardır sadakatlerini gösterenler ve işte onlardır(Allah’akarşı sorumluluk bilincinde olan) muttakiler.”

Erdemlilerin vasıflarını özetleyerek açıklayan bu âyette beş ana vasıf beyan buyrulmaktadır: Bu vasıflar İman, mal sevgisine rağmen Allah için verme, namaz-zekat, sözlere-sözleşmelere bağlılık ve olağanüstü şartlarda sabırdır.

Diğer İslâmî erdemlerin de kaynağını oluşturan bu erdemlere kısaca değinelim.

• Allah’a ve ölüm ötesi hayata iman başta olmak üzere İslâmî inanç esaslarına iman, erdemliliğin ilk şartıdır. Zira insan, hayatın yüceliğini ancak İslâmî imanla kavrayabilir, ancak onunla konumlandırabilir ve amaçlandırabilir. İman olmadan kutsal olmaz. Güzellikler temellendirilemez ve sürekli yaşanamaz.

Mesela aklın gerekli bulduğu insan haklarına saygı ve bu uğurda fedakârlık gibi erdem görülen objektif değerler ancak Yaradan katında sorgulanılacağı, mükâfat alınıp ceza görüleceği gerçeğine imanla hayata geçirilebilir.Bu nedenledir ki hayırların kaynağını oluşturan İman, Kur’ân dilinde erdemliliğin ana şartı olmuştur.

İman yoksa erdem de yoktur.

• Erdemliliğin evrensel bir ölçüsü de ayırım yapılmaksızın insanlara fayda sağlama amacıyla yaşamaktır. Bunun içindir ki İslâm, özellikle fakirlik korkusunun yaşandığı ve biriktirme ihtiraslarının arttığı, bir diğer ifadeyle mal sevgisinin geliştiği dönemlerde başta yakın akraba fertleri olmak üzere ihtiyaçları gözlemlenen yetimlere, yoksullara, yolculara, sürgünzedelere, mültecilere, yardım isteyenlere ve esirleri kurtarmaya harcamayı erdemlilik olarak değerlendirmektedir.

Sevdiğimiz mallardan verme yoksa erdemli olunamaz.

• İlâhî bilgi, rahmet, kudret ve koruma altında yaşarken Yaradan’a bağlılığı ve malî fedakarlığı sistematizeetmeden erdemlilik burcuna tırmanılamayacağı bedihidir. Bu nedenle zahirî ve kalbî şartlarına uyularak kılınacak namaz ve verme koşullarıyla ödeme zamanı ve miktarı belli zekat da erdemli insan olmanın şartlarından kılınmıştır.

Namaz ve Zekâtla Hak ve halk insanı olmadan erdemli olunamaz.

• İlişkiler yumağı olan sosyal hayatın adâlet ve ahlâk temelleri üzerinde kurulup yükseltilebilmesi için sonuçları aleyhimize de olsa sözlere ve sözleşmelere bağlılık gereklidir. Bu sebeple Allah’a ve Allah’ın kullarına karşı verilen sözlere ve yapılan sözleşmelere bağlılık esastır.

Bu esas çiğnenirse insanlar katında da, Allah’ın nezdinde de erdeme erilemez.

• Hutbemizin omurgasını teşkil eden anlamını sunduğumuz Bakara sûresinin 177. âyetinde sunulan bir Kurânî erdem de sabırdır. Aklın, dinin ve bilimin gerektirdiklerini yapmada, sakındırdıklarından kaçınmada sabır gösterilmesi hiç şüphesiz bir görevdir ve de erdemdir. Ama asıl erdem hayatın tabii akışısırasında gösterilen sabrın hastalık-korku- fakirlik-terör ve savaş gibi olağanüstü durumlarda da gösterilebilmesidir.

Bu sebepledir ki İslâm olağanüstü şartlarda sabır gösterilmesini yani güzellikler üzerinde ısrar gösterilmesini gerçek erdemlilik olarak vasıflandırmıştır.

Sabır gösterilmeksizin erdemli olunabilir mi?

Gerçek erdemliler Kur’ân’ın erdemlileridir

Gerçek erdemliler Kurân’ın erdemlileridir. Sözleri, davranışları ve işleri ile imanlarını doğrulayanlar onlardır. Kurân hidayetinden yararlanacak, Allah ile beraberliğin lezzetini duyacak, ilâhî sevgiye ererek kendileri için hazırlanmış cennetlere yerleşecek müttekiler de onlardır. Cuma Mesajı’mızı, Kurânımızın Yûsuf sûresinin 101. âyetinde bizlere öğretilen bir duâ ile bitirelim: “Ey göklerin ve yerin yaratıcısı olan Allah’ım! Dünyada ve Âhirette benim dostum sensin. Müslüman olarak canımı al ve beni erdemliler arasına kat.”